Прва коњаничка дивизија (Кралство Југославија)

Првата коњаничка дивизија на Кралската југословенска армија била формирана во 1921 година, веднаш по создавањето на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, кое станало Кралство Југославија во 1929 година. Во мирно време се состоела од два штаба на коњаничка бригада кои командувале со вкупно четири полкови. Била дел од југословенската 1-ва армиска група за време на инвазијата на Југославија од Втората светска војна, предводена од Германија, во април 1941 година. Организацијата за време на војната наведува еден штаб на коњаничка бригада што командува со два или три полка и борбени и поддршка на единици на дивизиско ниво.

Прва коњичка дивизија
Активна	1921–1941
Земја	Југославија
Род	Кралска Југословенска Армија
Вид	Коњаница
Големина	дивизија
Дел од	1st Армиска Група
Битки	Инвазија на Југославија (1941)
Команданти
Истакнати команданти	Драгослав Стефановиќ

Заедно со остатокот од Кралската југословенска армија, 1-та коњаничка дивизија започна да се мобилизира на 3 април 1941 по државен удар. Три дена подоцна, додека мобилизацијата не бил завршена, Германците започнале воздушна кампања и серија прелиминарни операции против југословенските граници. До крајот на следниот ден, штабот на коњичката бригада на дивизијата и сите коњанички полкови на дивизијата биле одвоени на должност со другите формации на Првата армиска група. Дивизискиот штаб и единиците на дивизиско ниво останале во околината на Загреб до 10 април, кога им била дадена наредба да воспостават одбранбена линија југоисточно од Загреб до реката Сава, со пешадиска и артилериска поддршка. Дивизијата започнала да се распоредува за оваа задача дури кога германската 14-та панцирска дивизија го зазела Загреб. Дивизискиот штаб и сите придружни единици потоа биле заробени од вооружените хрватски групи од петтата колона, или се предале на германските трупи.

Пресек на официјална карта на југословенската влада која ги илустрира операциите на оската во областа на 1-та армиска група

• 1-та коњаничка дивизија означена со црвена 10-ка околу Загреб
• Германците напаѓаат во сино

Карта која ја прикажува локацијата на Кралството Југославија во Европа

Кралството на Србите, Хрватите и Словенците било создадено со спојувањето на Србија, Црна Гора и јужнословенските населени области на Австроунгарија на 1 декември 1918 година, непосредно по Првата светска војна. Војската на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците била формирана за одбрана на новата држава. Таа била формирана околу јадрото на победничката Кралска српска армија, како и вооружените формации подигнати во региони кои порано биле контролирани од Австроунгарија. Многу поранешни австроунгарски офицери и војници станале членови на новата армија. Од самиот почеток, слично како и другите аспекти на јавниот живот во новото кралство, војската била доминирана од етничките Срби, кои ја гледале како средство со кое се обезбедува политичка хегемонија за големото српско малцинство.

Развојот на армијата бил попречен од лошата економија на кралството, а тоа продолжило во текот на 1920-тите. Во 1929 година, кралот Александар го променил името на државата во Кралство Југославија, во тоа време војската била преименувана во Кралска Југословенска армија. Буџетот на армијата останал мал, а како што се зголемиле тензиите низ Европа во текот на 1930-тите, станало тешко да се обезбеди оружје и муниција од други земји. Следствено, во времето на избувнувањето на Втората светска војна во септември 1939 година, Кралската Југославенска армија имала неколку сериозни слабости, кои вклучуваат потпирање на влечени животни за транспорт и големината на нејзините формации. Овие одлики резултирале со бавни, непоколебливи формации, а несоодветното снабдување со оружје и муниција значело дека дури и многу големите југословенски формации имаат мала огнена моќ. Генералите кои биле посоодветни за рововските војни од Првата светска војна биле комбинирани со армија која ниту била опремена ниту обучена да се спротивстави на пристапот со комбинирано оружје што брзо се движи што го користеле Германците во нивните инвазии на Полска и Франција.

Слабостите на Кралската Југославенска армија во стратегијата, структурата, опремата, мобилноста и снабдувањето биле влошени од сериозното етничко неединство во Југославија, што произлегува од дведецениската српска хегемонија и придружниот недостаток на политички легитимитет постигнат од централната власт. Обидите за решавање на неединството дошле премногу доцна за да се осигура дека Кралската Југославенска армија е кохезивна сила. Активноста на петтата колона исто така била во сериозна загриженост, не само од хрватскиот националист усташ, туку и од словенечките и етничките германски малцинства во земјата.

Формирање и состав

Организација за мир

Првата коњаничка дивизија била коњичка формација формирана веднаш по создавањето на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците и била дел од армискиот борбен поредок формализиран во 1921 година, во тоа време се состоел од четири полкови. Според прописите издадени од Кралската Југославенска армија во 1935 година, 1-та коњаничка дивизија беше со седиште во Загреб за време на мир и беше под контрола на коњаничката команда во Белград, како и Втората коњаничка дивизија, која се наоѓала во југоисточниот дел на Југославија во Ниш. Единиците на дивизијата биле управувани од мешавина од персонал со полно и со скратено работно време. Во време на мир, 1-та коњаничка дивизија се состоела од:

• Штаб 1-ва коњаничка бригада во Чаковец кај Загреб
• Штаб 2-та коњаничка бригада во Суботица во Банат северно од Белград
• Втор коњанички полк со седиште во Вировитица на реката Драва во Славонија
• Трет коњанички полк, со седиште во Суботица
• Шестти коњанички полк, со седиште во Загреб
• Осми коњанички полк со седиште во Чаковец

Организација за време на војна

Воената организација на Кралската југословенска армија беше утврдена со прописи издадени во 1936-1937 година, кои воведоа барање да се подигне трета коњаничка дивизија за воена служба. Силата на коњаничката дивизија била 6.000–7.000 луѓе. Теоретското воено воспоставување на целосно мобилизирана југословенска коњаничка дивизија беше:

• седиштето и седиштето на компанијата
• коњаничка бригада составена од 2 или 3 коњанички полкови
• артилериски баталјон од четири батерии, од кои едната беше моторизирана и опремена со 47 milliметарs (0.154 ст) противтенковски пиштоли
• пешадиски баталјон монтиран на велосипед со три пушки чети и една чета митралези
• ескадрила за сигнализација
• ескадрила за премостување опремена со понтони
• вод за хемиска одбрана
• дивизиски коњанички баталјон составен од две коњанички ескадрили, ескадрила за митралез, инженерска ескадрила и велосипедска чета
• логистички единици, вклучително и транспортен баталјон

Секој коњанички полк требало да се состои од четири коњанички ескадрили, ескадрила со митралези и инженерска ескадрила. Непосредно пред војната, бил направен неуспешен обид за моторизирање на 1-та коњаничка дивизија, но тоа било спречено од недостаток на моторен транспорт и дивизијата во голема мера останала формација на коњ во текот на своето постоење. Првата коњаничка дивизија, исто така, никогаш не била опремена со планираната моторизирана противтенковска батерија, и дивизискиот артилериски баталјон во голема мера бил опремен со парчиња од старките од Првата светска војна. Две мирновременски компоненти на дивизијата, Штабот на 2-та коњаничка бригада и 3-от коњанички полк, биле наменети да се приклучат на другите формации кога тие беа мобилизирани, така што основната борбена формација на 1-та коњаничка дивизија била првата. Коњаничка бригада, која командува со 2-ри, 6-ми и 8-ми коњанички полк.

План за распоредување

Во случај на војна, југословенските планери ја гледале 1-та коњаничка дивизија како резерва за Првата армиска група. Првата армиска група била одговорна за одбраната на северозападна Југославија, при што подредената 4-та армија го бранела источниот сектор долж унгарската граница, а 7-та армија стационирана долж германската и италијанската граница. Првата коњаничка дивизија требало да биде распоредена околу Загреб. Десно од 4-та армија била 2-та армија од 2-та армиска група, границата што се протегала од источно од Слатина преку Пожега кон Бања Лука, а на левото крило на 7-та армија, Јадранскиот брег го бранела Командата за крајбрежна одбрана. Со планот за одбрана на Југославија, Првата армиска група била распоредена во кордон, 4-та армија зад реката Драва помеѓу Вараждин и Слатина, и 7-та армија по граничниот регион од Јадранот на запад до Горна Радгона во истокот. Планерите процениле дека на коњаничките формации ќе им требаат четири до седум дена за да се мобилизираат.

Мобилизација

По немилосрдниот притисок од Адолф Хитлер да се приклучи на силите на Оската, Југославија го потпишала Тројниот пакт на 25 март 1941 година. Два дена подоцна, воен државен удар ја соборил владата што го потпишала пактот и била формирана нова влада под команда на воздухопловните сили на кралската југословенска армија, Армијски генерал Душан Симовиќ. Новата влада не повикала општа мобилизација до 3 април 1941 година, поради страв да не го навреди Хитлер и на тој начин да забрза војна. Истиот ден со пучот, Хитлер ја издал Директивата 25 на Фирерот, која барала Југославија да се третира како непријателска држава; на 3 април, била издадена Фиреровата директива 26, со детали за планот за напад и командната структура за инвазијата, која требало да започне на 6 април.

Според југословенскиот историчар Велимир Терзиќ, на 6 април мобилизацијата на дивизијата се одвивала бавно поради малиот број на регрути кои се пријавиле на должност и лошото обезбедување на животни и возила. Голем дел од силите на дивизјата биле наменети за одвојување на една од формациите на 4-та армија, одред Ормозки.

Командант на 1-та коњаничка дивизија бил Дивизиски Генерал Драгослав Стефановиќ. Додека дивизискиот штаб и другите единици на дивизиско ниво се мобилизирале во Сесвете кај Загреб, штабот на 1-та коњаничка бригада бил назначен да командува со одредот Ормозки, а 6-от и 8-от коњанички полк и дивизискиот артилериски баталјон исто така беа доделени на таа формација. Ова ги свело главните борбени елементи на дивизијата на еден коњанички полк (втори), кој се мобилизирал во Вировитица. Остатокот од резервата на 1-та армиска група го сочинувал независен артилериски баталјон кој се мобилизирал во Загреб и 110-тиот пешадиски полк кој се движеше кон Загреб од Целје, на растојание од 114 км на северозапад. До раните утрински часови на 6 април 1941 година, кога започнала инвазијата, 110-тиот полк стигнал до Зидани Мост, уште околу 90 км од Загреб.

Операции

Одземена од повеќето од своите подредени единици, 1-та коњаничка дивизија останала во резерва во близина на Загреб во текот на првите неколку дена од борбите. На 10 април, поради критичната ситуација на фронтот на 4-та армија, дивизијата била насочена да го земе под своја команда 110-от пешадиски полк и независниот артилериски баталјон и да се одбрани од премини од 110 км се протега на реката Сава меѓу Јасеновац и Загреб, при собирање на оние кои заостанале и организирање отпор. Овие наредби биле брзо престигнати со брзиот напредок на 14-та панцирска дивизија кон Загреб кога избила од нејзиниот мост преку реката Драва кај Закани на унгарската граница. До 19:30 часот на 10 април, водечките елементи на 14-та панцирска дивизија стигнале до предградијата на Загреб, покривајќи речиси 160 км во еден ден. Вооружените усташки групи од петта колона и германските трупи ја разоружале дивизијата и нејзините придружни единици пред да можат да воспостават каква било кохерентна одбрана долж Сава.

На 15 април, добиле наредби дека е договорен прекин на огнот и дека сите трупи на ВКЈ треба да останат на своето место и да не пукаат врз германскиот персонал. По доцнењето со пронаоѓањето на соодветните потписници за документот за предавање, југословенската врховна команда безусловно се предала во Белград, делотворно во 12:00 часот на 18 април. Југославија тогаш била окупирана и распарчена од Оската; Германија, Италија, Унгарија, Бугарија и Албанија анектираат делови од нејзината територија. Речиси сите хрватски членови на дивизијата земени како воени заробеници набрзо биле ослободени од Германците; 90 отсто од оние што беа приведени за време на војната биле Срби.